ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਫਾਂਸੀ ਦੇ ਸਮੇਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਬਾਰੇ ਲਿਖੀਆਂ ਕੁਝ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਦੇ ਅੰਸ਼

ਪੇਸ਼ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਦੇ ਅੰਸ਼ ਉਸ ਦੌਰ ਤੋਂ ਹਨ ਜਦੋਂ ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਫਾਂਸੀ ਲਗਾਈ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਸੀ , ਅਤੇ ਕੁੱਝ ਰਚਨਾਵਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਫਾਂਸੀ ਲਗਾਏ ਜਾਣ ਦੇ ਬਾਅਦ ਉਪਜੇ ਜਨਤਕ ਰੋਹ ਦਾ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ਹਨ ।

ਹੈ ਅਫਸੋਸ ਕਿ ਲਾਸ਼ੋਂ ਕੋ ਉਠਾਨੇ ਭੀ ਨ ਪਾਏ,

ਹਮ ਫੂਲ ਸ਼ਹੀਦੋਂ ਪੇ ਚੜਾਨੇ ਭੀ ਨ ਪਾਏ॥

ਹਮ ਅਸ਼ਕ ਚਿਤਾਓਂ ਪੇ ਗਿਰਾਨੇ ਭੀ ਨ ਪਾਯੇ

ਹਮ ਆਤਸ਼ੇ–ਸੋਜਾਂ ਕੋ ਬੁਝਾਨੇ ਭੀ ਨ ਪਾਯੇ॥

–ਅਗਿਆਤ

ਸੁਖਦੇਵ, ਭਗਤ ਸਿੰਹ, ਰਾਜਗੁਰੁ, ਥੇ ਸ਼ਮਅ–ਵਤਨ ਕੇ ਪਰਵਾਨੇ

ਜੋ ਸੋਜ ਦਿਲੋਂ ਮੇਂ ਉਨਕੇ ਥਾ, ਉਸ ਸੋਜ ਕੋ ਕੋਈ ਕ੍ਯਾ ਜਾਨੇ॥

– ਮੌਲਾਨਾ ਇਨਾਮੌਲਾ ਖਾਨ ਹਸਨਪੁਰੀ

ਹਮ ਅਪਨੇ ਕੌਮੀ ਸ਼ਹੀਦੋਂ ਕੀ, ਕ੍ਯੋਂ ਯਾਦ ਦਿਲੋਂ ਸੇ ਦੂਰ ਕਰੇਂ

ਕ੍ਯਾ ਔਰ ਕਿਸੀ ਨੇਂ ਭੁਲਾਯੇ ਹੈਂ, ਕ੍ਯਾ ਔਰ ਕਿਸੀ ਨੇਂ ਬਿਸਾਰੇ ਹੈਂ॥

ਸੁਖਦੇਵ, ਭਗਤ ਸਿੰਹ, ਰਾਜਗੁਰੁ, ਯੇ ਤੀਨੋਂ ਦੇਸ਼ ਦੁਲਾਰੇ ਹੈਂ

ਫਾਂਸੀ ਪੇ ਲਟਕ ਕਰ ਜਾਨ ਜੋ ਦੀ, ਜੀ–ਜਾਨ ਸੇ ਹਮਕੋ ਪ੍ਯਾਰੇ ਹੈਂ॥

–ਅਗਿਆਤ

ਕਹਤੀ ਹੈ ਮਾਤਾ ਕਰ ਰੁਦਨ, ਕਹਾਂਹੈ ਹਮਾਰਾ ਮੂਲਧਨ,

ਗੋਦੀ ਸੇ ਮੇਰੀ ਛੀਨ ਕਰ, ਕਿਸਨੇ ਉਸੇ ਹਟਾ ਦਿਯਾ॥

–ਅਗਿਆਤ

ਯਹ ਛੀਂਟੇ ਖੂਨ ਕੀ ਉਸ ਦਮਨ–ਏ–ਕਾਤਿਲ ਕੀ ਕਹਾਨੀ ਹੈ,

ਸ਼ਹੀਦਾਨ–ਏ–ਵਤਨ ਕੀ ਕੁਛ ਨਿਸ਼ਾਨੀ, ਦੇਖਤੇ ਜਾਓ॥

ਅਭੀ ਲਾਖੋਂ ਹੀ ਬੈਠੇ ਹੈਂ ਬੁਝਾਨੇ ਪ੍ਯਾਸ ਅਪਨੀ

ਖਤਮ ਹੋ ਜਾਯੇਗਾ ਖੰਜਰ ਕਾ ਪਾਨੀ, ਦੇਖਤੇ ਜਾਓ॥

–ਅਗਿਆਤ

ਸੁਖਦੇਵ, ਭਗਤਸਿੰਹ, ਰਾਜਗੁਰੁ, ਆਜਾਦੀ ਕੇ ਦੀਵਾਨੇ ਥੇ।

ਹੰਸ ਹੰਸ ਕੇ ਝੂਲੇ ਫਾਂਸੀ ਪਰ ਭਾਰਤ ਮਾੰ ਕੇ ਮਸ੍ਤਾਨੇ ਥੇ॥

ਵਹ ਮਰੇ ਨਹੀਂ ਹੈਂ ਜਿੰਦਾ ਹੈਂ, ਵਹ ਅਮਰ ਸ਼ਹੀਦ ਕਹਾਯੇਂਗੇ

ਵਹ ਪ੍ਯਾਰੇ ਵਤਨ ਪੇ ਨਿਸਾਰ ਹੁਏ, ਵਹ ਵੀਰੋਂ ਮੇਂ ਮਰਦਾਨੇ ਥੇ॥

–ਕਮਲ

ਤੂਨੇ ਭਾਰਤ ਚਮਨ ਕੋ ਸੀਂਚਾ ਹੈ ਲਹੂ ਸੇ।

ਕਹਾਂ ਜਾ ਬਸਾ ਹੋ ਕੇ ਨ੍ਯਾਰਾ ਭਗਤ ਸਿੰਹ॥

ਬੁਰਾ ਹਾਲ ਹੈ ਦੇਸ਼ ਭਾਰਤ ਕਾ ਏ ਲਾਲ

ਹੋਵੇ ਜਨਮ ਤੇਰਾ ਦੋਬਾਰਾ ਭਗਤ ਸਿੰਹ॥

–ਪ੍ਰਭੁ ਨਾਰਾਯਣ ਮਿਸ਼੍ਰ

ਆਜਾਦੀ ਕਾ ਦੀਵਾਨਾ ਥਾ ਸਰਦਾਰ ਭਗਤ ਸਿੰਹ।

ਫਾਂਸੀ ਪਰ ਗਯਾ ਝੂਲ ਵੋ ਸਰਦਾਰ ਭਗਤ ਸਿੰਹ॥

ਆਲਮ ਕੀ ਏਕ ਸ਼ਾਨ ਥਾ ਸਰਦਾਰ ਭਗਤ ਸਿੰਹ।

ਹਰ ਬਾਗੀ ਕਾ ਅਰਮਾਨ ਥਾ ਸਰਦਾਰ ਭਗਤ ਸਿੰਹ॥

– ਐਨ.ਐਲ .ਏ ਬਮਲਟ

ਹੁਆ ਦੇਸ਼ ਕਾ ਤੂ ਦੁਲਾਰਾ ਭਗਤ ਸਿੰਹ

ਝੁਕੇ ਸਰ ਤੇਰੇ ਆਗੇ, ਹਮਾਰਾ ਭਗਤ ਸਿੰਹ॥

–ਅਭਯ

ਭਗਤ ਸਿੰਹ ਕੋ ਦੇਖ ਕਰ ਚਰਖ ਬੋਲਾ

ਦਿਖਾਯੇ ਜਿਮੀਂ ਨੇਂ ਜਵਾਂ ਕੈਸੇ ਕੈਸੇ॥

ਵਤਨ ਕੇ ਦੁਲਾਰੇ ਤੜਪ ਕਰ ਪੁਕਾਰੇ,

ਵਤਨ ਕੇ ਭੀ ਹੈਂ ਪਾਸਬਾਂ ਕੈਸੇ ਕੈਸੇ॥

–ਹਸਰਤ

ਅਮਰ ਹੋ ਗਯੇ ਭਗਤ ਸਿੰਹ, ਅਮਰ ਹੁਆ ਇਤਿਹਾਸ।

ਜਿਨਕੀ ਸਿਮਰਤਿ ਮਾਤਰ ਸੇ ਉਪਜੇ ਨਵ ਵਿਸ਼੍ਵਾਸ॥

ਸਾਹਸ, ਧੀਰਜ, ਵੀਰਤਾ ਕਾ ਅਨੁਪਮ ਉਪਮਾਨ।

ਧਨ੍ਯ ਭਗਤ ਸਿੰਹ ਧਨ੍ਯ ਹੋ, ਮਹਾਬੀਰ ਬਲਵਾਨ॥

–ਕੇਦਾਰਨਾਥ ਮਿਸ਼੍ਰ

ਤੁਮ ਹੋ ਸ਼ਹੀਦ ਦੇ ਗਯੇ ਸੀਖ, ਭਾਰਤ ਕੇ ਵੀਰ ਜਵਾਨੋਂ ਕੋ

ਦੇ ਗਯੇ ਪ੍ਰੇਰਣਾ ਬਲਿਦਾਨੀ, ਆਜਾਦੀ ਕੇ ਦੀਵਾਨੋਂ ਕੀ॥

ਤੇਰੇ ਚਰਣੋਂ ਪਰ ਪਰਮਵੀਰ, ਨਿਤ ਸ਼੍ਰਧਾ ਸੁਮਨ ਚੜਾਤਾ ਹੂੰ

ਸ੍ਵੀਕਾਰ ਕਰੋ ਹੇ ਤ੍ਯਾਗ ਮੂਰਤਿ , ਚਰਣੋਂ ਮੇਂ ਸ਼ੀਸ਼ ਨਵਾਤਾ ਹੂੰ..

–ਅਵਧ ਕਿਸ਼ੋਰ ਯਾਦਵ

ਵਤਨ ਪੇ ਜਾਨ ਹੈ ਗੰਵਾਨੇ, ਰਹੇ ਰਹੇ ਨ ਰਹੇ।

ਔਰ ਯੇ ਜਿਸਮ ਹੈ ਫਾਨੀ, ਰਹੇ ਰਹੇ ਨ ਰਹੇ॥

ਖੁਦਾ ਕੇ ਵਾਸਤੇ ਕਰ ਦੋ ਇਸੇ ਵਤਨ ਪੇ ਨਿਸਾਰ

ਜਵਾਨੋਂ, ਫਿਰ ਯੇ ਜਵਾਨੀ, ਰਹੇ ਰਹੇ ਨ ਰਹੇ॥

ਜਲਾ ਕੇ ਵਹ ਮੇਰੀ ਮੈਯਤ ਬਹਾਏਂ ਸਤਲੁਜ ਮੇਂ

ਫਿਰ ਉਨਕੀ ਤੇਗ ਮੇਂ ਪਾਨੀ ਰਹੇ ਰਹੇ ਨ ਰਹੇ॥

–ਮੁਸ਼ਤਾਕ

ਫਾਂਸੀ ਕੀ ਰੱਸੀਯੋਂ ਸੇ ਹਮ ਜਾ ਰਹੇ ਖੁਦਾ ਘਰ

ਭਾਰਤ ਸ੍ਵਤੰਤਰ ਕਰਕੇ ਤੁਮ ਭੀ ਵਹੀਂ ਪਰ ਆਨਾ॥

–ਮਾਤਾ ਪ੍ਸਾਦ ਸ਼ੁਕਲ ਸ਼ੁਕਲਾ”

ਹਮ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਸੇ ਰੂਠ ਕੇ ਬੈਠੇ ਹੈਂ ਜੇਲ ਮੇਂ

ਅਬ ਜਿੰਦਗੀ ਸੇ ਹਮਕੋ ਮਨਾਯਾ ਨ ਜਾਏਗਾ॥

ਹਮਨੇ ਲਗਾਈ ਆਗ ਹੈ ਜੋ ਇੰਕਲਾਬ ਕੀ

ਇਸ ਆਗ ਕੋ ਕਿਸੀ ਸੇ ਬੁਝਾਯਾ ਨ ਜਾਯੇਗਾ॥

–ਅਗਿਆਤ

———————————————————

ਸ੍ਰੋਤ – ਨੈਸ਼ਨਲ ਬੁਕ ਟ੍ਰਸਟ ਦੀ ਪੁਸਤਕ ‘ਫਾਂਸੀ ਲਾਹੌਰ ਕੀ‘